به گزارش پایگاه اطلاع رسانی شورای نگهبان آیت‌الله سید محمدرضا مدرسی‌یزدی عضو فقهای شورای نگهبان در سخنانی یاد و خاطره آیت‌الله شهید مرتضی مطهری (ره) را گرامی داشت و نکاتی در خصوص جایگاه و مقام معلم بیان کرد که متن آن به شرح زیر است:
معلّمی؛ کار خدا، فرشتگان و پیامبران
امروز، سالروز شهادت استاد بزرگوار شهید مطهّری; است. فقدان ایشان ضایعه‌ای بزرگ در اوایل انقلاب و پس از آن بود. همچنین امروز، روز معلّم است که امام راحل أعلی اللّه مقامه تعبیر بسیار لطیف و زیبایی در‌‌این‌زمینه داشتند و فرمودند: معلّمی شغل انبیاست.
معلّمی، از اوّلین پدیده‌های هستی
تعلیم و معلّمی، و لازمۀ لاینفکّ آن، تربیت، از اوّلین پدیده‌های هستی است. خداوند متعال می‌فرماید:
(وَ عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ کُلَّها)؛ [۱]
و خدا همهٔ نام‌ها را به آدم آموخت.
و در موارد خاص می‌فرماید:
(وَ عَلَّمَکَ ما لَمْ تَکُنْ تَعْلَمُ)؛ [۲]
و خدا آنچه را نمىدانستى، به تو آموخت.
یا:
(عَلَّمَنی رَبِّی)؛ [۳]
پروردگارم به من آموخت.
معلّمی، کار خداوند متعال و کار فرشتگان و پیامبران
بنابراین خداوند متعال معلّم است:
(اتَّقُوا اللهَ وَ یُعَلِّمُکُمُ اللهُ)؛ [۴]
از خدا پروا كنيد، و خدا به شما آموزش می‌دهد.
البتّه واو در این آیهٔ شریفه، واو جزا نیست، بلکه برای استیناف است؛ یعنی: از خدا بپرهیزید؛ و خدا به شما تعلیم می‌دهد. بعضی آن واو را جزا می‌گیرند و چنین معنا می‌کنند: از خدا بپرهیزید تا به شما تعلیم دهد. البتّه اصل این مطلب صحیح است، امّا از این آیهٔ مبارکه استفاده نمی‌شود.
همچنین معلّمی کار فرشتگان است:
(عَلَّمَهُ شَدیدُ الْقُوىٰ)؛ [۵]
آن را [فرشتهٔ] شديدالقوىٰ به او آموخت.
و نیز کار انبیا: است:
(كَما أَرْسَلْنا فيكُمْ رَسُولاً مِنْكُمْ يَتْلُوا عَلَيْكُمْ آياتِنا وَ يُزَكِّيكُمْ وَ يُعَلِّمُكُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ يُعَلِّمُكُمْ ما لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ)؛[۶]
همان‌طور‌كه در ميان شما فرستادهاى از خودتان روانه كرديم [كه] آيات ما را بر شما مىخواند، شما را پاک مىگرداند، به شما كتاب و حكمت مىآموزد و آنچه را نمىدانستيد به شما ياد مىدهد.
تعلیم الهی در همهٔ زمینه‌ها
تعلیم الهی اختصاص به معارف والا و مسائل مبدأ و معاد ندارد، بلکه خداوند متعال معلّم صنعت یا بیان نیز هست:
(وَ عَلَّمْناهُ صَنْعَةَ لَبُوسٍ لَکُمْ)؛ [۷]
و به او (داوود) صنعت زره[سازى] را برای شما آموختيم.
(عَلَّمَهُ الْبَیان)؛ [۸]
به او (انسان) بيان آموخت.
حتّی در جایی می‌فرماید:
(وَ ما عَلَّمْتُمْ مِنَ الْجَوارِحِ مُکَلِّبینَ تُعَلِّمُونَهُنَّ مِمَّا عَلَّمَکُمُ اللهُ)؛ [۹]
و [نيز صيد] حيوانات شكارگر كه شما به‌عنوان مربّيان سگ‌هاى شكارى از آنچه خدايتان آموخته به آن‌ها تعليم دادهايد، [براى شما حلال شده است].
این‌ها همه تعلیم خداوند است؛ منتها تعلیم الهی گاهی بی‌واسطه و گاهی با‌واسطه است:
(الَّذی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ)؛ [۱۰]
همان كس كه به‌وسيلهٔ قلم آموخت.
بنایراین خداوند متعال در همهٔ زمینه‌ها تعلیم داده است و اینکه گاهی گفته می‌شود: علم منصرف است یا اختصاص به بعضی از علوم دارد، چه‌بسا بتوان از این قسم آیات مبارکه استشعاری کرد که اعمّ است؛ با توجّه به ارتکازی که این آیهٔ شریفهٔ به آن ارجاع می‌دهد:
(هَلْ یَسْتَوِی الَّذینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذینَ لا یَعْلَمُونَ)؛ [۱۱]
آيا كسانى كه مىدانند و كسانى كه نمىدانند يكسان‌اند؟
توجّه به شرایط و افراد در آموزش‌ها
در‌عین‌حال در بعضی موارد، بعضی چیزها را نباید تعلیم داد. حتّی خداوند متعال در‌مورد پیامبرش9 می‌فرماید:
(وَ ما عَلَّمْناهُ الشِّعْرَ وَ ما یَنْبَغی لَهُ إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ وَ قُرْآنٌ مُبینٌ)؛ [۱۲]
و به او شعر نياموختيم و در‌خور وى نيست. اين [سخن] جز اندرز و قرآنى روشن نيست.
بنابراین اگرچه ذات علم نور است، امّا تعلیم بعضی چیزها در بعضی شرایط شایسته نیست و نیز در پاره‌ای موارد باید همراه هشدار باشد. خداوند متعال می‌فرماید:
(وَ ما یُعَلِّمانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّى یَقُولا إِنَّما نَحْنُ فِتْنَةٌ)؛ [۱۳]
و آن دو فرشته به هيچ‌كس نمىآموختند، مگر آنكه مىگفتند: ما فقط مایهٔ آزمايشيم.
و گاهی نیز برخی توان تحمّل برخی علوم را ندارند:
(لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْیاءَ إِنْ تُبْدَ لَکُمْ تَسُؤْکُمْ)؛ [۱۴]
از چيزهايى كه اگر براى شما آشكار گردد، شما را اندوهناک مىكند، مپرسيد.
و تا اندازه‌ای نظیر آن، که در پاسخ عبد صالح به جناب موسی علی نبیّنا و آله و علیهما السلام متجلّی است؛ آن هنگام که تقاضای تعلیم کرد و چنین پاسخی دریافت داشت:
(إِنَّکَ لَنْ تَسْتَطیعَ مَعِیَ صَبْراً)؛ [۱۵]
تو هرگز نمىتوانى همپاى من صبر كنى.
و السلام علیکم و رحمة اللّه و برکاته
-------------------------------------
[۱]. البقرة: ۳۱.
[۲]. النساء: ۱۱۳.
[۳]. یوسف: ۳۷.
[۴]. البقرة: ۲۸۲.
[۵]. النجم: ۵.
[۶]. البقرة: ۱۵۱.
[۷]. الأنبیاء: ۸۰.
[۸]. الرحمن: ۴.
[۹]. المائدة: ۴.
[۱۰]. العلق: ۴.
[۱۱]. الزمر: ۹.
[۱۲]. یس: ۶۹.
[۱۳]. البقرة: ۱۰۲.
[۱۴]. المائدة: ۱۰۱.
[۱۵]. الکهف: ۶۷.
∎
نظر شما