صاحب‌خبر - الهه آرانیان- اردیبهشت‌، ماه تولد دو چهره شاخص شعر و آواز ایرانی است؛ دو چهره‌ای که به فاصله دو سال در دهم اردیبهشت به دنیا آمده‌اند؛ رهی معیری در 1288 و غلامحسین بنان در 1290 هجری شمسی. رهی معیری، غزل‌سرا و ترانه‌سرای مشهور ایرانی و غلامحسین بنان، اسطوره آواز ایرانی بعدها در دنیای هنر و موسیقی آثار ماندگاری خلق کردند که هنوز هم پس از سال‌ها شنیدنی و تاثیرگذار هستند؛ نمونه‌اش تصنیف «کاروان» با موسیقی استاد روح‌ا... خالقی. غلامحسین بنان از شاعران کلاسیک به سعدی و حافظ و از معاصرها به اشعار رهی معیری علاقه داشت. امروز 13 اردیبهشت، یادمان زنده‌یاد غلامحسین بنان به مناسبت زادروز ایشان با عنوان «طنین بال قو» برگزار می‌شود. به همین مناسبت در این مطلب از زندگی و آثار استاد بنان و نیز همکاری‌های او با محمدحسن معیری، متخلص به «رهی» یاد کرده‌ایم. علاقه به سعدی، حافظ و رهی غلامحسین بنان، استاد آواز ایرانی که بیشتر ایرانی‌ها او را با قطعه «ای ایران، ای مرز پرگهر» می‌شناسند، در 10 اردیبهشت 1290 زاده شد و در 8 اسفند 1364 از دنیا رفت. بنان در عمر 74ساله خود نغمه‌های ماندگاری از خود به‌جا گذاشت. استاد بنان از معدود خواننده‌های ایرانی است که اجرای اشعار تعداد پرشماری از شاعران کهن و معاصر را در کارنامه‌اش دارد؛ از حافظ و سعدی و مولانا و عطار گرفته تا عراقی، سنایی، وحشی، صائب، رهی، عارف قزوینی و... . با این همه بنان به خواندن اشعار سعدی، حافظ و رهی معیری دلبستگی بیشتری داشت و می‌توان گفت در همه آلبوم‌های این خواننده شعری از این سه‌شاعر به‌چشم می‌خورد؛ از مجموعه‌ پربار «شاخه گل» گرفته تا آلبوم‌های «چه‌شورها»، «گل‌ریزان»، «باد نوبهاری» و «رقص مستانه». دوستی دیرینه بنان و رهی معیری پریسا آور، همسر زنده‌یاد بنان در مصاحبه‌ای، ضمن تعریف کردن ماجرای آشنایی و ازدواجش با بنان، از دوستی دیرینه این استاد آواز با رهی معیری می‌گوید: «وقتی با بنان ازدواج کردم در اوج شهرت بود. همیشه می‌گفت بزرگ‌ترین افتخارم این است که وقتی از کوچه و بازار رد می‌شوم صدای مردمی را می‌شنوم که ترانه‌هایم را می‌خوانند. شکل‌گیری رابطه من و بنان بسیار مفصل است اما در یک عید نوروز در شیراز آشنا شدیم. ما دوستان زیادی داشتیم اما رهی معیری‌، ابوالحسن ورزی‌، کرمانشاهی و فرهنگ شریف خیلی به بنان نزدیک‌تر بودند. آقای شجریان آن موقع جوان بود ولی این اواخر ایشان از دوستان بسیار نزدیک بنان بود». وسواس بنان در تلفظ و ادای صحیح واژه‌ها استاد بنان در انتخاب اشعار از میان گنجینه پربار ادبیات فارسی ذوق و دقت بسیاری به خرج می‌داد و با صدا و فن بیان ماهرانه خود آن‌ها را اجرا می‌کرد. شنیدن ترانه‌ها و تصنیف‌های استاد بنان، یک کلاس درس برای آشنایی با تلفظ و ادای صحیح واژه‌ها و خواندن درست اشعار فارسی هم هست. هوشنگ ابتهاج، شاعر بزرگ معاصر درباره غلامحسین بنان گفته‌ است: «اگر هزار نفر بیایند باید خیلی استثنایی باشند و لطافت و صدا و علم بنان را داشته باشند. بنان بی‌نظیر بود. هنوز هم بی‌نظیر است. در سراسر تاریخ آواز ما کسی که مثل بنان این هنر را یاد گرفته باشد، نداریم. شاید هم این سرشتی و فطری است و درصدی از آن آموختنی باشد». «کاروان»، بهترین اثر بنان با شعری از رهی تصنیف «کاروان» از خاطره‌انگیزترین همکاری‌های غلامحسین بنان و رهی معیری است. به تصریح همسر بنان، او بهترین اثر خود را «حالا چرا» و «کاروان» می‌دانسته و گفته‌است: «کاروان را برای بعد از مرگم خوانده‌ام». مرتضی محجوبی برای این تصنیف آهنگ سازی کرد. «کاروان» اولین بار در برنامه رادیویی گل‌های رنگارنگ، شماره 217 اجرا شد. بخشی از این تصنیف سروده رهی معیری از این قرار است: «همه شب نالم، چون نی که غمی دارم/ دل و جان بردی اما نشدی یارم/ با ما بودی، بی ما رفتی/ چو بوی گل به کجا رفتی؟/ تنها ماندم، تنها رفتی/ چو کاروان رود/ فغانم از زمین بر آسمان رود/ دور از یارم خون می‌بارم/ فتادم از پا به ناتوانی/ اسیر عشقم، چنان‌که دانی/ رهایی از غم نمی‌توانم/ تو چاره‌ای کن، که می‌توانی/ گر ز دل برآرم آهی، آتش از دلم خیزد/ چون ستاره از مژگانم، اشک آتشین ریزد/ چو کاروان رود، فغانم از زمین بر آسمان رود/ دور از یارم خون می‌بارم». از جمله خواننده‌هایی که این تصنیف را بازخوانی کرده‌اند، می‌توان به محمدرضا شجریان و علی زندوکیلی اشاره کرد. دلیل علاقه بنان به شعر رهی معیری شاید یکی از دلایل علاقه زنده‌یاد غلامحسین بنان به اشعار و ترانه‌های رهی معیری، بازتاب گوشه هایی از مفاهیم و فضای شعر سعدی در آن‌ها باشد. به اعتقاد کارشناسان ادبیات، روانی، انسجام و خیال‌انگیزی سخن رهی آن‌گونه است که شعرش به سبک سخن سعدی نزدیک می‌شود. بر اساس مقاله تحلیل و مقایسه عناصر موسیقایی در غزلیات سعدی و رهی معیری که در شماره 17 فصل نامه علمی تخصصی دُر دری منتشر شده: «بهره‌گیری این شاعر معاصر از شگردهای خاص تاثیر کلام همانند سعدی، او را از جمله شعرای پرمخاطب کرده‌ است. با بررسی عناصر موسیقایی در شعر این دو شاعر و مشخص کردن میزان کاربرد آن‌ها در غزلیات آشکار شد که غزل‌های این دو از نظر محور جمال‌شناسانه بر یک اصل استوار است. سعدی و سپس رهی با بهره‌گیری از عناصر موسیقی‌افزای سخن بر زیبایی و شیوایی و تاثیر کلام خود افزوده‌اند. ارادت رهی معیری به سعدی و سخن او تا آن‌جاست که بر مزار او می‌سراید: سرخوش از ناله مستانه سعدی است رهی/ همه گویند ولی گفته سعدی دگر است».∎​