پل والری شاعر فرانسوی در سال ۱۹۱۹ میلادی و پس از پایان جنگ جهانی اول، مقاله‌ای با عنوان بحران روح را منتشر کرد که به جمله «ما، تمدن‌های متاخر، نیک می‌دانیم که میرا هستیم» شهرت دارد. او در این مطلب، از آغاز عصر جدید اضطراب در تاریخ اروپا خبر داد؛ اضطرابی که با نگاهی به نابودی تمدن‌های باستان، نخستین هشدارها درباره زوال و افول اروپا محسوب می‌شود.

ظهور ویروس کرونا با حرف و حدیث‌هایش در مورد چین و واکنش اروپا به آن با بستن مرزها بر روی اتباع چینی، پس از مدت‌ها اروپا را به یاد مقاله والری انداخت. از زمان همه‌گیری کووید-۱۹ غول اقتصادی آسیایی بسیاری از تعاملات خود را با سایر نقاط جهان برای مدتی طولانی قطع کرد. امروز اما، این امانوئل مکرون رئیس جمهوری فرانسه است که به جمله معروف والری اشاره می‌کند. او که قرار است از فردا (دوشنبه/ ۶ مه و ۱۷ اردیبهشت) در نخستین سفر شی جین‌پینگ رئیس جمهوری چین به اروپا در پنج سال اخیر و از زمان ظهور ویروس کرونا، میزبان او در پاریس باشد، در مصاحبه با نشریه آمریکایی پولیتیکو گفت: «اروپا نامیرا نیست.»

مکرون با برشمردن چالش‌های سه‌گانه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی اروپا، تاکید کرد: ما در لحظه سرنوشت‌سازی قرار داریم (...) اروپا میراست (...) و این چیزی است که در حال حاضر در حال رخ دادن است.

وی در همین مصاحبه از اروپا خواست تا از «منافع استراتژیک» خود در روابط اقتصادی با چین دفاع کند. این درحالی است که تنش‌های سیاسی و تجاری بین چین و اتحادیه اروپا به تازگی افزایش یافته و بسیاری از اعضای اتحادیه اروپا در تلاش هستند تا اتکای خود را به دومین اقتصاد جهان کاهش دهند.

یکی از اختلافات غرب با چین، مساله خودروهای برقی است. به گفته مکرون، خودروهای چینی به دلیل حمایت بالای پکن از این فناوری، با مالیات ۱۰ درصدی وارد بازار اروپا می‌شود در حالی که خودروسازان اروپایی به دلیل «قوانینی که کمک‌های دولتی را محدود می‌کند» در بازار چین مالیاتی ۱۵ درصدی باید بپردازند.

سفر شی به پاریس هم‌زمان با تحقیقات سیزده ماهه اتحادیه اروپا درباره اعمال تعرفه‌های تنبیهی برای حمایت از تولیدکنندگان اتحادیه برابر واردات ارزان‌تر خودروهای الکتریکی چینی صورت می‌گیرد. رئیس جمهوری فرانسه در حالی از تحقیقات آغاز شده توسط کمیسیون اروپا در مورد وسایل نقلیه الکتریکی، فتوولتائیک و بادی در مورد یارانه‌های چینی که به آسیب زدن به بازار رقابت مشکوک هستند، حمایت می‌کند که معتقد است: باید در سطح تجاری با چین محترمانه رفتار کنیم، اما از منافع، روابط متقابل و امنیت ملی خود نیز دفاع کنیم. ما نباید مسائل امنیت ملی را فراموش کنیم. بخش‌های زیادی وجود دارد که چین از تولیدکنندگان می‌خواهد به دلیل حساسیت زیاد کاملا چینی بماند، ما اروپایی‌ها هم باید بتوانیم همین کار را انجام دهیم.

با تمام اتهاماتی که از سوی اروپا به پکن وارد می‌شود مبنی بر اینکه قیمت خودروهای برقی را با کمک یارانه‌های دولتی به‌طور غیرواقعی پایین نگه داشته و با این ترفند، بازار اروپا از خودروهای برقی چینی اشباع کرده است، قاره سبز در تلاش است تا درس آموخته شده از تجربه مقابله با روسیه در جنگ اوکراین را در روابطش با پکن اجرا کند. به این ترتیب، اروپا به‌جای سیاست موسوم به «خطرزدایی» واشنگتن در قبال پکن که با تحریم‌های اقتصادی و محدود کردن دامنه فعالیت‌های تجاری شرکت‌های چینی در زمینه تجهیزات خاص در جریان است، تلاش می‌کند از وابستگی به پکن بکاهد.

از سوی دیگر سفر چندی پیش اولاف شولتس صدراعظم آلمان به پکن، چند هفته پیش از سفر شی جین‌پینگ به پاریس، احتمال ایفای نقش چین در رقابت اقتصادی این دو قدرت اتحادیه را پررنگ کرده است. سرمایه‌گذاری انبوه برخی شرکت‌های آلمانی در حالی همچنان در چین ادامه دارد که ارقام و گزارش‌های اتاق بازرگانی اروپا از عدم سرمایه‌گذاری در پکن حکایت دارد. از دیگر سو، سقوط بازار املاک و مستغلات در پکن، چین را نیازمند آینده‌ای مطمئن‌تر در اروپا کرده است.

به هرروی، سفر شی به فرانسه در شصتمین سالگرد روابط پکن- پاریس فراتر از مناسبات اقتصادی قابل بررسی است. لین جیان سخنگوی وزارت امور خارجه چین پیشتر در مورد این دیدار گفته بود، رهبران دو کشور (فرانسه و چین) تلاش خواهند کرد تا «به صلح، ثبات، توسعه و پیشرفت جهانی کمک‌های جدیدی داشته باشند». قرار است اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا روز دوشنبه به پاریس رفته و این دیدار را به نشست سه‌جانبه گفت‌وگو و رایزنی تبدیل کند.

سال گذشته نیز، مکرون از شی خواسته بود تا از قدرت خود در مورد جنگ اوکراین و تاثیرگذاشتن بر مسکو، استفاده کند اما پیشرفت دیپلماتیک مورد انتظار پاریس در جبهه روسیه و اوکراین حاصل نشد و حال به نظر می‌رسد مکرون بار دیگر می‌خواهد این مسیر را امتحان کند. یکی از مشاوران کاخ الیزه اعلام کرده است، رئیس جمهوری فرانسه در نظر دارد پکن را تشویق کند تا از اهرم‌هایش برای تغییر محاسبات مسکو استفاده و به حل و فصل مسائل کمک کند. این در حالی است که نگرانی‌های پاریس در مورد فعالیت برخی شرکت‌های چینی که می‌توانند به طور مستقیم به تلاش‌های نظامی روسیه کمک کنند، افزایش یافته است.

امانوئل مکرون هر کاری کرد تا سفر پر سر و صدای همتای چینی‌اش، سفری رفت و برگشت از پکن به پاریس و بالعکس باشد اما در نهایت ناکام ماند و شی قرار است سفر خود را پس از پاریس در اروپا با سفر به صربستان و مجارستان، دو کشور نزدیک به مسکو، ادامه دهد. شی همچنین قرار است در اواخر اردیبهشت ماه، میزبان ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه باشد.

صربستان و مجارستان دریافت‌کنندگان عمده سرمایه‌گذاری‌های چین به شمار می‌روند؛ پکن به اجرای پروژه به تعویق افتاده راه‌آهن که پایتخت‌های صربستان و مجارستان را به هم متصل می‌کند، کمک‌ مالی قابل توجهی کرده است. الکساندر ووچیچ، رئیس جمهوری صربستان با استقبال از سفر همتای چینی خود، برای اجرایی شدن توافقنامه تجارت آزاد بین دو کشور، ابراز امیدواری کرد. برخی تحلیلگران معتقدند که توقف کوتاه شی در بلگراد هم‌زمان با بیستمین سالگرد بمباران سفارت چین توسط سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) معنا دار است.

مجارستان دیگر میزبان شی در تور اروپایی اش، بارها به سیاست‌های اتحادیه اروپا در تحریم روسیه که بیشتر از مسکو، عواقبی را گریبانگیر اروپا کرده است، اعتراض کرده است.

پکن که به نظر می‌رسد به موازات رشد خود در زمینه اقتصادی و نظامی به عنوان قدرت جهانی، سیاست خارجی خود را نیز متحول کرده است، دیگر همچون گذشته با تمرکز بر توسعه اقتصادی داخلی در تلاش برای رفع سوء‌تفاهمات بین‌المللی نیست. چین از زمان همه‌گیری کرونا و به تازگی با بالاگرفتن تنش‌ها در مورد تایوان، پاسخ‌های محکم‌تری به تهدیدات علیه سیاست خارجی خود می‌دهد و در عمل نشان داده که تحرکاتی را که منافع ژئواستراتژیکش را هدف قرار می‌دهند، بی‌پاسخ نمی‌گذارد.

این رویکرد پکن، اروپا را که از سویی می‌کوشد استقلال مواضع خود را از واشنگتن دست‌کم در حرف به نمایش بگذارد و همچنان رویکردی سازش‌ناپذیر در قبال مسکو داشته باشد، در میانه نبرد ژئواستراتژیک تازه‌ای قرار داده است که شاید شکست در آن، زوالی را رقم بزند که از اوایل قرن بیستم پل والری وعده آن را داد و قاره کهن را درگیر اضطراب نیستی کرد.