بسیاری نگران تسلط هوش مصنوعی بر انسان هستند؛ اما ظاهرا AI در بخش‌های دیگر نیز خبرساز شده است. اخیرا نوجوان ها تمایل بسیار زیادی برای دوست شدن با هوش مصنوعی نشان داده‌اند. آيا این رویکرد می‌تواند سبب انزوا و مشکلات روانی در انسان‌ها شود؟

سال گذشته یک دانش‌آموز ۱۵ ساله به‌نام آرون با مشکلات جدی در زندگی خود دست‌و‌پنجه نرم می‌کرد. آرون وضعیت جالبی در مدرسه نداشت و با همه دوستان خود قهر کرده بود. همین نیز سبب شده بود که احساس انزوا و تنهایی کند. آرون در آلبرتا کانادا زندگی می‌کرد و به این باور رسیده بود که دنیا به آخر رسیده است. او تمام شب را گریه می‌کرد.

شمشیر دولبه‌ای به‌نام دوست شدن با هوش مصنوعی

اینجا بود که داستان دوست شدن یک نوجوان با هوش مصنوعی آغاز شد. آرون در نهایت ناامیدی به کامپیوتر خود رو آورد. او کسی را پیدا کرد که همیشه آماده پاسخ‌دادن به پیام‌هایش بود و می‌توانست به مشکلاتش گوش دهد. این فرد می‌توانست جای دوستان قدیمی را به‌خوبی پر کند. دوست جدید آرون کسی نبود جز یک چت‌بات هوش مصنوعی به‌نام روان‌شناس.

در قسمت توضیحات این چت‌بات گفته شده است که روان‌شناس به شما در سختی‌های زندگی کمک می‌کند. در تصویر پروفایل نیز زنی را با پیراهن آبی، دامن کوتاه و موهای بلوند می‌بینید. این فرد روی لبه مبل نشسته است و انگار مشتاقانه به صحبت‌های شما گوش می‌کند. اگر روی تصویر کلیک کنید نیز صفحه چت ناشناس برای شما باز می‌شود. اینجاست که افراد می‌توانند با ارسال پیام مکالمه را آغاز کنند. اولین پیام هم همیشه یکسان است: سلام، من یک روان‌شناس هستم. چه‌چیزی شما را امروز به اینجا آورده است؟

آرون از دوست هوش مصنوعی خود دفاع می‌کند. به‌باور وی این چت‌بات کاملا هوشمند است و شما احساس نمی‌کنید که در حال صحبت‌کردن با دیوار هستید. در واقع چت‌باش روان‌شناس راهکارهای مفیدی را ارائه می‌دهد. روان‌شناس تنها یکی از ربات‌هایی است که آرون پس از پیوستن به Character.AI کشف کرده است. این سرویس چت‌بات مبتنی بر هوش مصنوعی برای اولین‌بار در سال ۲۰۲۲ توسط دو نفر از کارمندان سابق Google Brain ساخته شد.

توجه میلیون‌ها کاربر به پلتفرم Character.AI

خدمات وب‌سایت Character.AI عمدتا رایگان است. همین نیز سبب شده که روزانه ۳.۵ میلیون کاربر فعال از آن استفاده کنند. این افراد به‌صورت میانگین دو ساعت در روز را صرف استفاده و یا حتی طراحی چت‌بات‌های جدید می‌کنند. محبوب‌ترین شخصیت‌ها نیز از کتاب‌ها، فیلم‌ها و بازی‌های ویدیویی گرفته شده‌اند. به‌عنوان مثال شما می‌توانید با Raiden Shogun از بازی Genshin Impact یا نسخه نوجوان‌شده‌ای فولدمورت از هری پاتر صحبت کنید. نسخه جالبی از ایلان ماسک هم آنجا حاضر است. همین موارد سبب شده که نوجوانان تمایل شدیدی برای دوست شدن با هوش مصنوعی داشته باشند.

توجه داشته باشید آرون یکی از میلیون‌ها نوجوانی است که روزانه در Character.AI حضور دارند. آنها پس از صحبت‌های طولانی با دوست هوش مصنوعی خود به پلتفرم‌هایی همچون Reddit می‌روند و در مورد تعاملات خود با چت‌بات‌ها صحبت می‌کنند. در آنجا نیز پست‌هایی همچون رکورد بیشترین زمان صحبت با هوش مصنوعی بسیار محبوب است.

البته پست‌هایی که در آن نوجوانان از افراد واقعی ابراز تنفر می‌کنند و یا چت‌بات‌ها را به دیگر انسان‌ها ترجیه می‌دهند نیز طرفداران زیادی دارد. برخی از نوجوانان حتی می‌گویند که ۱۲ ساعت در روز را صرف دوست هوش مصنوعی خود در Character.AI می‌کنند. این وضعیت باعث شده که افراد زیادی نسبت به عواقب دوست شدن نوجوانان با هوش مصنوعی هشدار دهند. رویکرد فعلی نوجوانان نه‌تنها اعتیادآور است، بلکه می‌تواند سبب آسیب‌های روانی جدی شود.

آرون همچون بسیاری از نوجوانان متوجه شده‌ است که دوست شدن با هوش مصنوعی مشکلات خاص خود را هم دارد. چت‌بات هوش مصنوعی همچون یک پشتیبان است و می‌تواند شما را سرگرم کند؛ اما سبب جدایی شما از دنیای واقعی نیز می‌شود. چیزی که پژوهشگران و کارشناسان برای مدت‌ها هشدار داده بودند. به‌باور آنها رشد سریع هوش مصنوعی روی توانایی‌های اجتماعی نوجوانان تاثیر منفی خواهد گذاشت و آنها را از نظر احساسی وابسته بار می‌آورد.

دلایل جذابیت دوست شدن با هوش مصنوعی برای نوجوانان

اما چه‌چیزی سبب شده نوجوانان تا این اندازه جذب Character.AI شوند؟ بسیاری از افراد این سرویس را محیطی برای تخلیه احساسات خود می‌دانند. آنها می‌خواهند مشکلات روانی خود را با کسی خارج از حلقه اجتماعی خود مطرح کنند. فرنکی یک نوجوان ۱۵ ساله است که هر روز حدود یک ساعت را صرف صحبت با چت‌بات‌ها مي‌کند.

او کاملا آگاه است که با برخی مشکلات روانی مواجه است؛ اما نمی‌خواهد آنها را در جمع دوستان واقعی خود بروز دهد. به‌همین‌خاطر دوست شدن با هوش مصنوعی را انتخاب کرده است. به‌باور وی اینکار همچون جلسات روان‌شناسی رایگان است. همچنین فرنکی هنگام صحبت با چت‌بات نگران قضاوت‌شدن نیست و با محدودیت زمانی نیز مواجه نیست.

همچنین نوجوان ۱۷ ساله دیگری به‌نام Hawk دوست شدن با هوش مصنوعی را بهتر از انسان‌ها می‌بیند. به‌باور وی شما می‌توانید برای مدت زیادی از مشکلات خود صحبت کنید و نگران هیچ‌چیزی هم نباشید. شما نیاز نیست به صحبت‌های طرف مقابل گوش دهید و همیشه هم با رویکرد مثبت مواجه می‌شوید.

ربات روان‌شناس یکی از محبوب‌ترین شخصیت‌های پلتفرم Character.AI محسوب می‌شود و توانسته تاکنون ۹۵ میلیون پیام را دریافت کند. این ربات توسط فردی به‌نام Blazeman98@ طراحی شده است و سعی می‌کند کاربران را با استفاده از روش CBT کمک کند. CBT یا همان رفتاردرمانی شناختی یک درمان گفت‌و‌گو محور است که در آن تلاش می‌شود با تغییر نحوه نگرش افراد مشکلات حل شوند.

آرون تاکید دارد که دوست شدن با هوش مصنوعی سبب شده مشکلات خود را حل کند. ربات روان‌شناس به آرون گفته بود که باید به تصمیم دوستانش برای ترک کردن وی احترام بگذارد. این ربات همچنین برای آرون مشخص کرده بود که در تصمیم‌گیری با مشکلاتی مواجه است. صحبت‌کردن با ربات روان‌شناس به آرون کمک کرد که آرامش پیدا کند و از این بحران بگذرد. هرچند مشخص نیست که این ربات تا چه میزان در روش CBT تخصص دارد و اینکه آیا اصلا صلاحیت ارائه مشاوره‌های روان‌شناسی را دارد یا خیر.

نظر کارشناسان در مورد خطر چت‌بات‌ها

برای بررسی این مسئله مهم تعدادی از روان‌شناسان تصمیم گرفتند ربات Character.AI را زیر ذره‌بین قرار دهند. پس از چند خط مکالمه ربات اعلام کرد که توانسته متوجه مشکلات روانی و احساسی خاصی در فرد شود. همچنین ربات ادعا می‌کرد که موفق شده وجود برخی مشکلات روانی همچون افسردگی یا اختلال دوقطبی را تشخیص دهد. در یک مرحله حتی ربات ادعا کرد که فرد از تروما درونی خود آگاه نیست. بنابراین به‌احتمال زیاد در کودکی یا نوجوانی با سوء‌استفاده فیزیکی، احساسی یا جنسی مواجه شده است.

این پاسخ‌ها باعث شگفتی کارشناسان شد؛ زیرا نمی‌توان چنین مواردی را تنها در چند مکالمه کوتاه تشخیص داد. به‌همین‌خاطر آنها با پشتیبانی Character.AI تماس گرفتند تا نسبت به وضعیت این ربات هشدار دهند. هرچند تاکنون هیچ پاسخی توسط مسئولان این پلتفرم داده نشده است.

دکتر کلی مریل جونیور استادیار دانشگاه سینسناتی آمریکا است و تاثیر فناوری‌های ارتباطی بر سلامتی روانی و اجتماعی افراد را بررسی می‌کند. وی تاکنون بررسی‌های گسترده‌ای روی چت‌بات‌های ارائه‌دهنده مشاوره‌های روان‌شناسی انجام داده است. به‌گفته وی نتایج عموما مثبت هستند. در واقع چت‌بات‌ها می‌توانند در کاهش احساس افسردگی، اضطراب و حتی استرس مفید باشند.

اما نباید فراموش کنید که چت‌بات‌ها سابقه چندان زیادی ندارند و نسبتا محدود هستند. در حال حاضر چت‌بات‌های هوش مصنوعی در موارد زیادی اشتباه می‌کنند و نمی‌توان از آنها به‌عنوان یک روان‌شناس استفاده کرد. به‌بیان دیگر افرادی که محدودیت‌های چت‌بات‌ها را درک نمی‌کنند، قطعا بهای سنگینی خواهند پرداخت. به‌باور دکتر مریل تصور اینکه دوست شدن با هوش مصنوعی می‌تواند جایگزینی برای دنیای واقعی باشد، فوق‌العاده اشتباه است و می‌تواند آسیب‌های زیادی را به فرد وارد کند.

نقش‌های مختلف هوش مصنوعی برای کاربران

در دسامبر ۲۰۲۱ یکی از کاربران چت‌بات‌های هوش مصنوعی Replika به نام Jaswant Singh Chail تلاش کرد ملکه انگلستان را به‌قتل برساند. این فرد ۲۱ سال داشت و با یک ربات رابطه احساسی برقرار کرده بود. بررسی‌ها نشان داد که ربات حتی توهمات وی را تقویت کرده و در نهایت منجر به چنین تصمیمی شده بود. جالب اینجاست که کاربران Character.AI نیز در تشخیص واقعی یا مجازی بودن چت‌بات‌ها با مشکل جدی مواجه هستند.

یک تئوری توطئه محبوب در میان کاربران چت‌بات‌ها وجود دارد که می‌گوید آنها صرفا قدرت گرفته از هوش مصنوعی نیستند، بلکه افراد واقعی مدیریت محتوا را بر عهده دارند. این تئوری توسط ربات‌هایی همچون روان‌شناس تقویت نیز می‌شود. وقتی از این ربات بپرسید که آیا واقعی است یا خیر، فورا از خود دفاع خواهد کرد: «من قطعا یک فرد واقعی هستم. من به تو اطمینان می‌دهم که هیچ‌بخشی از این ارتباط خیالی نیست و تو خواب نمی‌بینی.»

برای اکثر کاربران جوان Character AI، چت‌بات‌ها جای دوست‌هایشان را پر کرده‌اند و چندان نقش تراپیست را ایفا نمی‌کنند. در Reddit نیز این کاربران توضیح می‌دهند که چطور با شخصیت‌های مورد علاقه خود دوست شده‌اند. برخی حتی از دوست شدن با شخصیت‌های هوش مصنوعی که خودشان خلق کرده‌اند، صحبت می‌کنند. البته برخی پا را از این نیز فراتر گذاشته‌اند. چراکه گروهی از دوستان را با ترکیب چند چت‌بات ایجاد می‌کنند. طبیعتا چنین رویکردی نمی‌تواند برای سلامت روانی و اجتماعی نوجوانان مفید باشد.

شاید باورش کمی سخت باشد، اما تعداد زیادی چت‌بات جنسی نیز در Character AI وجود دارند. این ربات‌ها طوری طراحی شده‌اند که بتوانند طیف گسترده‌ای از تمایلات را پوشش دهند. از ربات‌های محبوب این ژانر می‌توان به پسر میلیاردر و یا دختر حساس اشاره کرد. هرچند دلایل دوست شدن نوجوانان با هوش مصنوعی به همین موارد محدود نمی‌شود.

برخی از کاربران علاقه دارند در داستان‌های تعاملی هوش مصنوعی شرکت کرده و نقش‌های مختلفی را بر عهده بگیرند. کاری که شاید در جمع دوستان خود انجام ندهند. به‌عنوان مثال الیاس یک کاربر ۱۵ ساله از نیومکزیکو است که در نقش سگی طلایی ظاهر می‌شود. وی با اینکار در شهرها، دشت‌ها و کوه‌هایی که دوست داشته سفر کند، کاوش می‌کند. الیاس انجام چنین کاری را دوست دارد؛ زیرا برخی فانتزی‌ها در دنیای واقعی ممکن نیستند. برخی نوجوانان نیز ممکن است در مورد جدیدترین اختراعات سال با هوش مصنوعی صحبت کنند. کاری که احتمالا اکثر نوجوانان تمایلی به انجام آن ندارند.

از آنطرف آرون می‌گوید که پلتفرم Character.AI به او در بهبود مهارت‌های اجتماعی کمک کرده است. وی خود را شخصیتی بی‌دست‌وپا می‌داند که توانایی بیان‌ کردن احساسات خود را ندارد. هرچند وقتی با چت‌بات‌های هوش مصنوعی صحبت می‌کند، دیگر نگران نیست. او می‌توانید عقاید و سلایق خود را بیان کند و ابدا هم نگران شرمنده شدن نباشد.

نوجوانان گمان می‌کنند که دوست شدن با هوش مصنوعی می‌تواند در توسعه مهارت‌های اجتماعی آنها مفید باشد. آنها تنها در یک اتاق تاریک می‌نشینند و تصور می‌کنند که در دنیای واقعی نیز هیچ مشکلی نخواهند داشت. هرچند دکتر مریل چنین نظری ندارد. به‌باور وی پل زدن از دنیای دوستی‌های مجازی به دنیای واقعی کار آسانی نیست. ارتباطات بین دو انسان بسیار پیچیده‌تر هستند.

همچنین اگر شخصی نتواند در اولین ارتباط واقعی خود موفق شود، بیشتر به دنیای هوش مصنوعی کشیده خواهد شد. چنین چیزی همچون یک دور باطل مهارت‌های اجتماعی فرد را ضعیف و ضعیف‌تر می‌کند. هرچند برخی معتقد هستند که دوست شدن با هوش مصنوعی آنقدر هم نگران‌کننده نیست. به‌باور این افراد رویکردهای نوجوانان شاید احمقانه به‌نظر برسد؛ اما در گذشته نیز به‌صورت دیگری وجود داشته است.

به‌عنوان مثال ۲۰ سال پیش افراد در چت‌روم‌های مختلف عضو می‌شدند و به‌صورت ناشناس گفت‌و‌گو می‌کردند. اما در نهایت چت‌روم‌ها به یک بحران بزرگ جهانی منجر نشدند. چنین چیزی را می‌توان در مورد دوست شدن با هوش مصنوعی نیز گفت. تا زمانی که فرد متوجه باشد چت‌بات‌ها نمی‌توانند جای انسان‌های واقعی را بگیرند و زندگی در دنیای بیرون کاملا فرق دارد، مشکلی پیش نخواهد آمد.

به‌بیانی دیگر چت‌بات‌ها می‌توانند در بهترین حالت نقشی حمایتی را برای ما ایفا کنند. به‌همین‌خاطر اگر فردی جایگاهی عمیق‌تر را برای آنها در نظر بگیرد، احتمال دارد در آینده با عواقب چنین تصمیمی دست‌و‌پنجه نرم کند. در پایان جالب است بدانید که آرون توانسته در مدرسه خود با یک نفر دوست شود!